İİV-infeksiyası/QİÇS pandemiyası, dünyada aparılan çöxşaxəli mübarizə tədbirlərinə baxmayaraq, xüsusi ilə Şərgi Avropa və Mərkəzi Asiya (ŞAMA) regionunda inkişafını davam etdirməkdədir. Azərbaycan, İİV-infeksiyasına yoluxma səviyyəsi üzrə aşağı olan ölkələr sırasında dayanıqlı yer tutmaqda, davam edir. Burada epidemiya uzun illərdir ki, yoluxmaya yüksək riskli qruplara aid olan əhali təbəqəsi – inyeksion narkotik istifadəçiləri arasında yayılmışdır və bu kontingent, ümumi İİV-lə yaşayan insanlar arasında nəzərə çarpacaq sayda yer tutmasına davam edir. Belə ki, Azərbaycan vətəndaşları arasında 2020-ci il ərzində aşkar olunan İİV-ə yoluxma hallarının 16,3%-i, 1987-01.01.2021-ci illər ərzində isə aşkar olunan halların 39,5%-i inyeksion narkotik istifadəsi nəticəsində baş verib. Bu səbəbdən də Respublika Səhiyyə Nazirliyinin daim dəstəyi və hərtərəfli təminatı sayəsində İİV-infeksiyasının yayılmasını illər boyu məhdud təmərküzləşmiş mərhələdə saxlamaq mümkün olmuşdur.
2020-ci il ərzində İİV-ə yeni yoluxma halları 559 təşkil etmişdir. Onlardan, 547-si (97,9%) Azərbaycan vətəndaşlarında, 12-i (2,1%) isə əcnəbilərdə aşkarlanmışdır. Qeydiyyata alınmış 547 yerli sakinlərdən 378-i (69,1%) kişi, 169-u (30,9%) qadındır. Bu dövr ərzində QİÇS mərhələsinə 105 nəfər Azərbaycan vətəndaşlarından olan İİV-li xəstələr keçmiş və İİV-infeksiyasından 51 nəfər Azərbaycan vətəndaşının dünyasını dəyişməsi barədə məlumat daxil olmuşdur.
2020-ci il ərzində İİV-ə yoluxması təsdiq olunmuş Azərbaycan vətəndaşları arasında yoluxma yolları aşağıdakı kimi olmuşdur: 89 nəfər (16,3%) parenteral, 391 nəfər (71,5%) heteroseksual, 56 nəfər (10,2%) homoseksual kontakt nəticəsində, 2 nəfər (0,4%) şaquli yolla, 9 nəfərin (1,6%) yoluxma yolu müəyyənləşdirilməkdədir.
Ümumilikdə, Azərbaycanda ilk dəfə İİV-infeksiyasının aşkar edilidiyi 1987-ci ildən 2020-ci ilin sonunadək Respublika QİÇS-lə Mübarizə Mərkəzində 7302 İİV-lə yaşayan şəxs rəsmi qeydiyyatdadır. Onlardan 5096-si (69,7%) kişi, 2206-i (30,2%) qadındır. QİÇS mərhələsində olan vətəndaşlarının sayı 1875 nəfər, İİV-infeksiyasından dünyasını dəyişmiş vətəndaşların sayı isə 1093 nəfər olmuşdur.
Respublika QİÇS-lə Mübarizə Mərkəzi tərəfindən qeydiyyata götürülən ölkə vətəndaşlarının 39,5%-də İİV-ə yoluxma inyeksion narkotik istifadəsi nəticəsində, 49,5%-də heteroseksual, 3,6%-də isə homoseksual kontakt nəticəsində, 1,6%-də anadan uşağa keçməklə, 0,01%-də (1 nəfər) donor qanının köçürülməsi nəticəsində baş vermişdir. 5,8% -də yoluxma yolu müəyyən edilməmişdir.
Səhiyyə Nazirliyi tərəfindən İİV-lə yaşayan insanlara profilaktika, müalicə, qulluq və dəstəyin göstərilməsinin təmin edilməsi işi, əvvəlki illərdə olduğu kimi, Respublika QİÇS-lə Mübarizə Mərkəzi tərəfindən davam etdirilmişdir. Belə ki, 08.11.2006-cı il tarixdən tətbiq edilən antiretrovirus terapiyaya hazırda 6416 İİV-lə yaşayan insan cəlb olunmuş, onlardan 570 nəfərə müalicə 2020-ci ilin il ərzində başlanılmışdır.
2020-ci il ərzində, ölkəmizdə yayılan COVİD-19 pandemiyası, İİV-infeksiyası ilə mübarizə sahəsinə təsirsiz ötüşməmişdir.
Tətbiq olunan karantin rejimi, o cümlədən sosial izolyasiya, nəqliyyat məhdudiyyətləri, bir çox tibb müəssisələrinin COVİD-19 yoluxmuşlar üçün profilləşdirilməsi, İİV-lə mübarizə xidmətinin də pandemiya ilə mübarizəyə cəlb etmişdir. Belə ki, RQMM-in laborator xidmət bazasında COVİD-19-un diaqnostikası təşkil olunmuş və hal-hazırda aparılmaqdadır.
Səhiyyə Nazirliyinin dəstəyi ilə “İİV-lə yaşayan insanlara İİV və COVİD-19 barədə nə bilmək lazımdır” xususi buklet hazırlanıb və İİV-ə aid digər informasiya materialları ilə əhaliyə paylanılmışdır. Eyni vaxtda RQMM-nin mütəxəssilərinin əhalinin ən çox istifadə etdiyi messencerlərər vasitəsilə ölkə vətəndaşları və xaricdə yaşayan həmvətənlərimiz üçün 24 saat on-line konsultasiya təşkil olunmuşdur.
Regionlarla əlaqələrin məhdudlaşdırılması ilə bağlı, regional laboratoriya və ART mərkəzlərinin dərman preparatları, reaktiv və digər materiallar ilə təminatı bilavasitə RQMM-nin avtonəqliyyatı ilə aparılmış və ART-preparatların xəstələrə çatdırılması GHT-lər vasitəsi ilə həyata keçirilmişdir.
Respublikada İİV/QİÇS problemi üzrə fəaliyyət göstərən beynəlxalq təşkilatlarla da əməkdaşlıq davam etdirilmişdir.
Azərbaycan Respublikası Səhiyyə Nazirliyi
Respublika QİÇS-lə Mübarizə Mərkəzi
Ünvan:Mir-Qasımov küç., 1/8
E-mail:office@aids.az
Tel:012 510 08 69